Tytuł wykonawczy stanowiący podstawę prowadzenia egzekucji wierzyciel wystawia się na zobowiązanego. W myśl art. 1a pkt 20 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zobowiązanym jest m.in. osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym. W powiązaniu z art. 7 ustawy Ordynacja podatkowa, definiującym podatnika m.in. jako osobę fizyczną podlegającą na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu, oznacza to, że zobowiązanym jest podatnik.
Małżonek podatnika wystąpi w tytule wykonawczym jako:
- zobowiązany (podatnik), lub
- małżonek zobowiązanego (małżonek podatnika).
Pierwsze rozwiązanie dotyczy należności pieniężnej, za którą małżonkowie ponoszą solidarną odpowiedzialność. W takim przypadku w tytule wykonawczym w bloku A.1. i A.2. wpisuje się dane małżonków. Wystawienie tytułu wykonawczego na zobowiązanych – małżonków odpowiedzialnych solidarnie wymaga doręczenia decyzji ustalającej/określającej wysokość zobowiązania podatkowego każdemu z zobowiązanych lub złożenia deklaracji przez zobowiązanych.
Tytuł wykonawczy wystawiony na małżonków odpowiedzialnych solidarnie stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji administracyjnej z majątku wspólnego małżonków oraz z ich majątków osobistych (i żony i męża).
Przed wystawieniem tytułu wykonawczego do każdego z małżonków odpowiedzialnych solidarnie należy doręczyć upomnienie, stosownie do art. 15 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Drugie rozwiązanie dotyczy sytuacji, gdy zobowiązanym (podatnikiem) jest wyłącznie jeden małżonków.
Zgodnie z art. 26 ustawy Ordynacja podatkowa podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatki, przy czym w odniesieniu do osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność ta, stosownie do art. 29 § 1 wskazanej ustawy, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.
Współmałżonek odpowiedzialny za zaległość podatkową małżonka będącego podatnikiem nie jest zobowiązanym jako podatnik i nie odpowiada za zobowiązanie podatkowe. Jego zobowiązanie wynika z długu małżonka (podatnika) i jest ograniczone do odpowiedzialności z majątku wspólnego. Wierzyciel nie może w takiej sytuacji żądać zapłaty zobowiązania przez drugiego małżonka, to jednak na etapie postępowania egzekucyjnego, wierzyciel sięga także do jego majątku, który jest wspólnym majątkiem dorobkowym małżonków (wyrok WSA w Opolu z 13 lipca 2009 r., I SA/Op 221/09).
W takim przypadku w tytule wykonawczym w części A w bloku A.1. wpisuje się dane zobowiązanego (podatnika), natomiast w części B wpisuje się dane małżonka zobowiązanego.
Tak wystawiony tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji administracyjnej z majątku wspólnego małżonków i majątku osobistego zobowiązanego (podatnika) wykazanego w bloku A.1.
Przed wystawieniem tytułu wykonawczego wierzyciel winien doręczyć upomnienie zarówno zobowiązanemu, jak i małżonkowi zobowiązanego. WSA w Szczecinie w wyroku z 20 stycznia 2010 r. I SA/Sz 832/09 stwierdził, że mimo, że faktycznie zobowiązanie dotyczy tylko jednego z małżonków, prowadzi to do faktycznego “współzobowiązania” drugiego małżonka, mimo tego, że małżonek ten nie był zobowiązanym w rozumieniu art. 1a pkt 20 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Skoro małżonek zobowiązanego odpowiada składnikami majątku wspólnego i musi znosić egzekucję z tych składników, to tym samym musi otrzymać upomnienie wyrażające ostrzeżenie o tym, że w związku z nieuregulowaniem należności przez zobowiązanego, zachodzą okoliczności do przymusowego wykonania obowiązku w drodze egzekucji ze składników majątku wspólnego. Brak przesłania upomnienia stanowi bowiem istotne uchybienie procesowe i daje podstawę do zgłoszenia zarzutu (art. 33 pkt 7 ustawy), a następnie do umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 59 §1 pkt 7 ustawy).
Koszty upomnienia od upomnienia doręczonemu małżonkowi zobowiązanego (podatnika) obciążają zobowiązanego, stosownie do art. 15 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.